In de Signalglocke, jaargang 31 / juni 2015, staat een artikel over het zelf maken van een transport kabelbaan (Deel 1 van 3). Hier is de digitale versie met nog een aantal extra foto's en film beelden.

Kabelbaan / transportlift in model

Door Hans Hosang

Als ik zwerf door de Zwitserse bergen kom ik af en toe iets tegen waarvan ik denk, dat wil ik namaken op mijn baan of op de clubbaan.
Dan maak ik er 1 of meerdere foto’s van en die gaan onder modelbouw ergens in de directory voorbeelden. Het kan best even duren voordat zo’n idee ook werkelijkheid wordt. Zo ook met het idee om een transportbaan na te maken. Zo’n kabelbaan met een bak voor van alles en nog wat maar niet voor personen (officieel).
Ik heb een aantal foto’s genomen in 2007, 2011 en 2013 van verschillende soorten kabelbaantjes en ben eind 2014 begonnen een combinatie daaruit te maken.

Voorbeeld

Simpel gezegd, een frame van buizen met een houten bak erop. Dit hangt draaibaar aan 2 sets wielen die al dan niet aan elkaar vast zitten. Dit is een modernere strakke uitvoering maar ik ben al verschillende banen tegen gekomen die meer geknutseld in elkaar steken. Op de volgende foto een voorbeeld van een baan waar die sets wielen nauwelijks aan elkaar vast zitten en van allerlei delen met kettingen aan elkaar verbonden zitten.

Hier eerst het uitgangspunt, een willekeurige transportbaan, genomen in het Appenzellerland bij de Seealpsee in 2011.

Twee scherm afdrukken uit een speciale uitzending van “Schweiz Aktuell” waar iemand melkbussen op de baan plaatst. Rechts een gammel golfplaten huisje als bergstation

Dit idee liet me niet meer los, dat wilde ik in model ook kunnen; een poppetje pakt een melkbus ergens uit en plaatst die op de kabelbaan die hem vervolgens wegbrengt, en ook andersom.
Dit had ik nog nergens anders gezien dus dat is een leuke uitdaging en met 40 jaar scheepsmodelbouw ervaring / klooien met servo’s en stangetjes, moet een moeilijkere beweging ook te doen zijn.

In dit deel wil ik het hebben over de kabelbaan zelf en in het volgende deel over een bewegend poppetje om in deel 3 de inbouw in de baan te behandelen.

Eerst maar eens het makkelijkere deel, de kabelbaan, om in te komen.
Ik heb gekozen om het frame en de bak van messing te maken omdat ik verwacht dat hij met wat meer gewicht stabieler hangt. Ik heb zelf een Brawa cabine baantje en die is van plastic, erg licht en zwalkt en schud me te veel.

De transportbak

Op de computer heb ik eerst een tekening gemaakt in een CAD programma om wat meer houvast te hebben tijdens de bouw. Voor de draagconstructie neem ik 1,5 mm H-profiel, voor de hoeken van de bak 1 mm L-profiel en alle latjes daartussen 0,5 bij 1 mm.
Ik heb afzonderlijk een bodem en een achterwand gemaakt en die aan elkaar gesoldeerd, daarna de zijkanten.
Dit geeft dan dit resultaat.

Het hoeft niet allemaal zeer strak, is het in het echt ook vaak niet, mag er best een beetje doorleefd uitzien.

Nu volgt het draagframe van 1,5 mm H-profiel, eerst een V erin slijpen, buigen tot een haakse hoek en vast solderen. Dan nog een stukje buigen om boven het midden uit te komen. Zie foto hiernaast.

Van iets breder messing maak ik een plaatje aan het einde van de draagbeugels om hoogte te krijgen voor het wielstel. Hier heb ik aan het uiteinde een V in geslepen om het zo om het H-profiel hen te laten passen.
Laat het gerust wat langer dan nodig is, de exacte hoogte komt later wel.

Wielstellen

Dan nu het wielstel, eigenlijk 2 gelijke wielstellen. Ik ben hier uitgegaan van een miniatuur katrol voor een zeilboot (3mm groot). Hier heb ik het wiel uitgenomen en dat als basis gebruikt voor de kabelbaan. Deze katrollen zijn per 5 stuks te koop voor een paar euro. Neem een klein plaatje metaal en boor daar 3 gaten in van 0,5 mm op gelijke afstand (ongeveer 2,5 mm uit elkaar). Met een 0,5 mm draad maak ik de as voor de wielen en daartussen een as voor de ophanging in het frame. Aan 1 zijde is dit aan elkaar gesoldeerd, aan de andere kant schuif ik het andere metalen plaatje eroverheen zonder te solderen. Die blijft ingesloten zitten tussen de wielen en het frame. Hierna moet die middelste as in het frame worden gestoken.
Maak hiervoor ook daar 0.5 mm gaatjes. Hiernaast 1 van de wielstellen.

Ik laat het wielstel niet aan 1 kant in het frame steken, dat zou te zwak zijn maar, net als bij het origineel, maak ik een U op zijn kop waar de as helemaal doorheen zit. Ik heb deze niet gesoldeerd, hij blijft klem zitten. Tot slot de uitstekende puntjes inkorten met een slijptol zodat het nergens kan blijven haken.

De 2 wielstellen zitten aan elkaar met 2 U-profielen. Ik heb hiervoor 2 stukjes H-profiel aan 1 zijde afgeslepen net als bij de ophanging van de wielstellen. De “gondel” hangt er in het midden tussenin, weer met een 0,5 mm asje. Dit draaide in het begin niet soepel genoeg maar na een paar keer vijlen aan de verticale drager doet hij het nu prima.
Dan komt de baan zelf aan bod. Ik had eerst het plan om slechts een kleine baan te maken die de hoogte van de rotswand boven Campocologno overbrugt maar veel leden vonden het leuker om hem nog een stuk verder te laten lopen naar de bult boven Alp Grüm. Dus krijgt hij een steil stuk en een wat vlakker stuk met een steunpaal ertussen.

Steunpaal

Ik had in mijn voorbeelden archief al menige steunpaal opgenomen, variërend van een grote rechthoek met schuine steunen tot een minimalistische driehoek van oude railstaven. Deze laatste sprak mij het meest aan en kwam ik tegen tijdens een wandeling bij Rigi Stafel in 2007.

Een simpele drager zorgt voor de soepele overgang van vlak naar steil

Ik ben bang dat dit iets te zwak zou worden in model dus ik maak er een derde poot aan voor de stabiliteit. Dan krijg je zoiets als op de foto hiernaast.

Een kapje erop voor de weersbestendigheid en de drager, voor de overgang van vlak naar steil, heb ik aan de poot bevestigd, dat kwam beter uit.

Hiernaast een detail opname van de maansikkel die de overgang van vlak naar steil verzorgt. De draad ligt hier los op om hem gemakkelijk weg te kunnen halen voor transport. Het pennetje eronder is voor de geleiding van de trekdraad zodat die niet over de grond sleept. Ik wil die nog vervangen door een wieltje ergens vlak boven de grond maar op de proefopstelling past dat niet. Ik moet de definitieve paal ietsje hoger maken.

Film

Hier een film van de transportbak die over de steunpaal loopt.

Onderaan de baan is hij, zie ook op de eerste foto, afgemonteerd in een groot betonblok met een dakje, iets dergelijks heb ik van styreenplaat gemaakt, met nog een klein zijstukje als gereedschap hok.

Uit het hokje steken een paar draden en stangetjes. De middelste draad is de kabel waar de “gondel” aan hangt, daaronder steekt een soort aanslag uit die ervoor zorgt dat de baan altijd op dezelfde plek stopt. Bovenaan zie je nog 2 staafjes, daar komt de baan precies onder klem en maakt elektrisch contact tussen die 2 staafjes. Dat gebruik ik om een relais aan te trekken die de motor stopt. De motor loopt nog ietsje uit zodat hij rustig tegen de aanslag tot stilstand komt. Dat is even goed afstellen voordat het werkt maar het gaat prima.

Film

Hier een film van de transportbak die aankomt bij het beneden station.

Bergstation

Aan de bovenzijde heb ik 12 volt motor geplaatst met een vertraging van 600 maal. Conrad nummer 221936, Transmissiemotor RB-35 met Motorhouder nr. 220445. Hiervoor heb ik een relatief grote motor gekozen die ik thuis ook gebruik maar die heeft als voordeel dat hij weinig geluid maakt en zeer rustig loopt. Maar op 12 volt ging hij me toch nog te snel dus nu draait hij op 9 volt. Op die motor heb ik een houten trommel geplaatst m.b.v. een Meccano wiel om het draad van de baan op te wikkelen.

De motor kan weggewerkt worden in de berg en de rest van de bevestigingen worden weggewerkt onder een hutje, wellicht zoiets gammels als boven bij de voorbeelden. De trekdraad loopt boven door een 2 tal stangetjes heen voordat hij de trommel op gaat. Dat is een 0,5 mm draad met een 180 graden bocht en een 0,5 mm draad daarachter. Als nu de knoop in het trekdraad tegen die 180 graden bocht komt (hij past er niet tussendoor) dan drukt hij deze tegen de achterste draad en via dat contact trekt weer een relais aan dat de motor stopt, net als beneden. Het onderste relais is overbrugt door een diode zodat de motor na ompolen weer terug kan draaien, net als bij veel wisselmotoren. Het bovenste relais heeft een transistor die tijdelijk, na het ompolen het relais overbrugt. Dit heb ik gedaan omdat hij soms tijdens het afwikkelen blijft haken en weer spontaan gaat opwikkelen. Ik denk dat ik gladder draad moet nemen i.p.v. naaigaren.

Dit is de opstelling van het boven station.

Afspanning

De kabel waarover de baan rijdt is een 19 aderige staalkabel van 0,4 mm, dit is soepel en oogt zeer glad, net echt. Ik heb aan het eind een oogje gemaakt om hem aan een haakje te kunnen vastmaken. Dit is gedaan omdat de kabel over minstens 2 modules wordt gespannen en dus bij transport eraf moet. Voor dat lusje heb ik de draad heen en terug door een messing buisje gestoken en deze met een tang dichtgeknepen. Onderaan de kabel zit precies zo’n lus. Ik steek onderaan de baan, de kabel door de module heen en hang er een plaatje lood aan om hem op spanning te zetten. Dit is zeer gemakkelijk weg te halen voor transport.

De onderzijde van de baan met het plaatje lood voor de afspanning.

Proefopstelling

Op de club in Wijk hebben we opgemeten wat de afstanden zouden worden tussen het dalstation, paal en bergstation. Dit was ongeveer 140cm lang en 90cm hoog, de paal op 50cm van het dalstation en 50cm hoog.

In de tuin had ik nog een oude vloerplank liggen dus die ging aan stukken om een proefopstelling te maken.

Het overzicht van de gehele kabelbaan proefopstelling.

Besturing.

Dan komt er nog een stukje “elektronica” bij om te zorgen dat het heen en weer blijft gaan. Onze Bernina Bahn is niet digitaal dus ik kan geen gebruik maken van moderne technieken, daarom heb ik het simpel gehouden. Een relais schakelt de motor om van omhoog naar omlaag en dat relais wordt aangestuurd over twee transistoren. De baan begint altijd in de richting omhoog. Het bovenste afschakel relais laadt een condensator op waardoor de transistor na een poosje aanschakelt en de baan naar beneden gaat. Het onderste afschakel relais ontlaadt deze condensator weer langzaam waardoor het omhoog-omlaag-relais weer afvalt en de baan weer omhoog gaat. Ik heb 2 transistoren in serie geschakeld omdat hij dan stabieler regelt als met 1. Hieronder een schema van de schakeling. Eén ding heb ik nog niet vermeld, er zit nog een weerstand vanaf het omhoog-omlaag-relais naar de condensator om leeglopen tijdens het omlaag rijden op te heffen.

Schakeling

Deze waarden in de schakeling zorgen ervoor dat de baan telkens ongeveer 45 seconden stilstaat aan de uiteinden, behalve de eerste stop boven, die duurt een minuut of 10.

Dan nog de eindafschakeling voor het stoppen en weer starten.
Voor de eindafschakeling boven en onder is het relais contact gesloten tijdens het draaien van de baan. Als de baan op het eind is opent het contact en zorgt de diode / transistor ervoor dat hij wel de andere kant op kan draaien.

In het volgende deel beschrijf ik hoe ik een poppetje voorzie van bewegende armen, naar voren en naar achteren beweeg en ook 90 graden rond laat draaien om zo een melkfles van een aanhanger op de kabelbaan te zetten en weer terug.