Terug naar het TIPS overzicht.

Zelf maken van hout transport wagons RhB type Rp-w en een camera wagon.

Het begin

Enige tijd geleden doneerde Aart van Beek zijn materieel aan regio midden omdat hij er zelf niet langer van genieten kon. Bij deze schenking zaten o.a. 3 wagons voor het transport van hout. Deze wagons had Aart ooit zelf gebouwd van zeer bescheiden middelen. Ik heb die wagons meerdere malen laten rijden op de regiobaan en op mijn eigen baan maar ze ontspoorden regelmatig en waren ook ietsje groter dan de Bemo uitvoering waardoor ze af en toe tegen objecten naast de baan botsten.

U kunt in de hele pagina op de foto's klikken voor een vergroting in een nieuw venster.

De oude wagons

Jammer want we hadden best behoefte aan houtwagons. Om dit nu toch door te laten gaan heb ik besloten om de wielstellen van die wagons te gebruiken om zelf 3 wagons te maken t.b.v. hout transport. Tijdens de planning ontstond het idee om 1 van deze wagons geschikt te maken om een camera op te monteren. Uit eerdere pogingen om een camera mee te laten rijden voor de locomotief was al gebleken dat het niet zo’n mooi beeld geeft als de camera alleen de buitenbocht filmt, hij zou met de bocht mee moeten draaien. Een wagon met draaistellen geeft de mogelijkheid om de draaiing van de wielstellen over te brengen op de camera. Daar wil ik mee gaan experimenteren nu ik toch zelf een wagon ga bouwen.

De zijkanten

Eerst de bouw van de wagons in stappen. Ik ben uitgegaan van styreenplaat en strips van diverse afmetingen. Om te beginnen voor de zijkanten strips van 1 bij 6,3 mm, Evergreen nummer 149. Hieruit kan je de zijliggers maken zoals op de foto hiernaast.

Nu deze liggers hun vorm hebben kan je verstevigingslatjes aan de onder en bovenkant aanbrengen om het juiste profiel te krijgen. Hiervoor heb ik strips gebruikt van 0,5 bij 2 mm, Evergreen nummer 124.

De bodem

Aan de uiteinden moet het profiel nog worden afgesloten met net zo’n stripje. Dan kan je aan het midden van de wagons beginnen. Uit styreenplaat van 1,5 mm dik, Evergreen nummer 9060, snijd ik stroken van 24mm breed. Hieruit haal ik 3 stukken voor het midden van de wagon die ik zo aan elkaar lijm dat er een holte overblijft voor wat extra gewicht.

Dan kunnen deze delen aan de zijkanten worden gelijmd en het gaat al ergens op lijken.
2 boven- en 1 onderaanzicht.

De wielstel bevestiging

Als dit goed is uigehard kan de bevestiging van de wielen in de beide openingen aan de uiteinden worden gemaakt. Hiervoor gebruik ik ook stroken uit die styreenplaat van 1,5 mm dik. Dat is 0,5 mm dikker dan de wagon van Bemo maar dat win ik weer terug bij de bovenkant. Ik doe eerst een strook aan het einde van de wagon die ik weer afwerk met een stripje van 0,5 bij 2 mm. Dan in de lengte richting een strook van 5mm breed. Daarna in de dwarsrichting 2 stroken van 5mm breed. Dit geeft dan het volgende resultaat.

De balans

Nu de laatste fase voor er wielen onder kunnen, de wielstellen moeten onder de wagon niet alleen kunnen draaien maar ook zijwaartse schommelingen op kunnen vangen. Hiertoe lijm ik stukjes styreen van 0.5 bij 2 mm onder de wagon. Aan 1 kant slechts in het midden zodat dit wielstel opzij kan zwenken, aan de andere kant ook 2 meer opzij, die komen overeen met steun puntjes op de wielstellen zodat dit wielstel alleen naar voren en naar achteren kan zwenken. Zo kan de wagon ongelijkheden in de rails opvangen.

Het draaipunt

Als de lijm goed is gedroogd is het tijd voor het draaipunt. Ik boor een gat van 2,5 mm in het midden van het 2mm stripje. Dan tap ik daar M3 (3mm) schroefdraad in. Hier kan je dan het wielstel in vastschroeven met een 3mm boutje.
Nu is het tijd om eens naar het gewicht van de wagons te kijken. De Bemo wagon weegt, inclusief metalen plaatje, 20 gram, mijn versie komt op 15 gram uit. Ik vond de Bemo wagon al aan de lichte kant dus ik heb besloten om er 10 gram lood in te leggen zodat ik op 25 gram uit kom.
Nu proefrijden, opluchting, ze rijden prima op mijn baan thuis. Ook voor de locomotief uit.

De onderkant

Dan verder met de bouw, de onderkant is aan de beurt. Dat is iets dat voor sommigen totaal onbelangrijk is en voor anderen er per sé bij hoort. Ik kijk eigenlijk alleen naar de onderkant als ik, na afloop van een beurs, wil weten van wie hij is maar omdat de wagon niet voor mij zelf is maar voor de club besteed ik er toch aandacht aan. De onderzijde heeft een paar dwars latten van ongeveer 1 mm breed en verder een aantal latjes in de lengte richting. Ik gebruik voor de dwars latten Evergreen nummer 144, 1 bij 2 mm en voor de lengte latjes Evergreen nummer 122, 0,5 bij 1 mm. Sommige latjes zijn ietsje dikker, dan lijm ik er 2 op elkaar. Op de foto hiernaast het resultaat. De tank vergeet ik gemakshalve even.

Details

Verder met het aanbrengen van details.
Aan de zijkanten zit van alles en nog wat aan latjes, stangetjes en de houders voor de rongen. Ik probeer dat zo goed mogelijk op de Bemo wagon te laten lijken. Voor de rongen houders heb ik gekozen voor vierkante pijp van 3,2 mm. Als ik daarvan een stukje op de zijkant lijm, wordt de wagon te breed dus snijd ik 1 van de zijkanten eraf zodat ik een U overhoud. Nu komt de maat beter overeen. Om de plaats te bepalen neem ik de bodemplaat van de Bemo wagon, daar zitten inhammen in waar de houders zitten. Ik slijp op deze afstand de bovenkant van de zijkanten ietsje weg en lijm daar de U-vormige stukjes tussen.

Details

Aan de kopse kant van de wagon zitten ook nog een paar houders die een maatje kleiner zijn. Hiervoor lijm ik 2 strookjes van 2 bij 2 mm op elkaar zodat ik een kubusje krijg. Die lijm ik op de voor en achter kant en boor daar later een gaatje van 1,5 mm in. Daarnaast komen nog een paar “pukkeltjes” die niet aan beide zijden gelijk zijn. Aan de zijkant zitten diverse latjes en kraantjes. Ook de bevestigingen voor de spanbanden naast iedere rongen houder en aan 1 einde een treeplank. Van opzij ziet het er dan zo uit.

Verf

Nu is de beurt aan de verfspuit. Ik ben met de Bemo wagon naar de winkel gegaan en kon niet precies dezelfde kleur vinden maar wel iets dat er dicht bij kwam. Voor de houten vlonder (Evergreen plaat nummer 2100) heb ik kleur mat 98 van Humbrol gebruikt. Dat is ietsje grijzer als die van Bemo en lijkt meer op een gebruikte wagon. Ik heb de Bemo wagon dan ook maar gelijk in die kleur gespoten, dan glimt die ook gelijk niet meer zo. Voor de zijkanten heb ik de kleur satijn 127 van Humbrol genomen, die komt vrij dicht bij de Bemo wagon.
Zie hier het resultaat, links zelfbouw, rechts Bemo.

Aanpassingen

Ook de andere wagons ontspoorden in 1 bocht maar rijden verder normaal. Het lijkt erop dat de wielstellen niet ver genoeg kunnen draaien, dus nog maar even vergelijken met de Bemo wagon. En ja hoor, een ogenschijnlijk klein verschil in de zijwand van de wagon. Bemo heeft kleine inkepingen naast het wielstel en ik niet. Dus de vijl gepakt en bij mij ook een kwart millimeter o.i.d. er vanaf. Je kunt de wagon natuurlijk ook gewoon een millimeter breder maken, dat ziet niemand, maar dat is achteraf.
En opgelost, ze halen nu alle bochten.

Rongen

Dan moeten ze nog rongen hebben.
Als ik op het internet ga zoeken naar foto’s van deze wagens dan vind je verschillende uivoeringen, H-profiel, vierkant taps met oogje erop, vierkant recht of inklapbaar. Ik heb geprobeerd om ze van H-profiel te maken maar dan zou ik nog een paar zakjes strips moeten kopen dus maar gewoon een vierkant stukje strip van 1,5 bij 1,5 mm. Op een schuurpapiertje heb ik ze ietsje taps gemaakt. Nu nog een klein gaatje bovenin en je hebt precies zo’n oogje als op de foto’s.

Camerawagon

Bij de wagon die ik met een camera uit wil rusten ben ik het ietsje anders te werk gegaan omdat ik daar de draaibeweging van het wielstel naar boven wil doorgeven. Hier boor ik een gat van 4mm in de wagon en in het wielstel tap ik schroefdraad M4 (4 mm) zodat een bout in het wielstel kan worden vast geschroefd en gelijmd.

Camerawagon theorie

Omdat ik wil dat deze wagon de draaiing van het wielstel doorgeeft aan de camera moest deze aan 1 kant wat anders worden en een plateau krijgen dat meedraait met het wielstel, liefst ietsje verder.

Eerst de theorie.
Ik heb boven beschreven dat ik dit wielstel aan een langere 4mm bout heb vastgemaakt die door de wagen heen steekt. Daarop draai ik 2 moeren met daartussen een ovale schijf. Dan draait deze schijf dus mee met het wielstel.

Overbrenging

Nu vind ik deze draaiing niet genoeg. Dus moet ik die versterken. Ik maak aan de wagen een pijpje kort voor het midden van het wielstel, hier omheen moet de camera gaan draaien. Nog verder naar voren maak ik aan de ovale schijf een pen die in het plateau van de camera moet steken om die mee te laten draaien. Omdat die pen verder weg is van het draaipunt van het wielstel dan van het draaipunt van de camera draait het plateau van de camera ietsje meer dan het wielstel. Hoe dichter ik die pen nu bij het draaipunt van de camera plaats, hoe sterker de camera zal zwenken. Dit brengt het risico met zich mee dat de camera schokkerig gaat draaien als de versterking groter is dus ik begin met de pen wat verder naar voren.
De ovale schijf die de draaiing van het wielstel versterkt doorgeeft aan het plateau van de camera.

Het camera plateau

Het camera plateau van onderen, de bout past in de buis en dient als draaipunt, het gaatje is voor de meenemer. Dit gaatje is ietsje langwerpig in de lengte richting omdat de pen tijdens het draaien moet kunnen schuiven en ook om de bewegingen van het wielstel op te vangen.

Het camera plateau

Het plateau gemonteerd, de bout die omhoog staat is, net als de 2 latjes aan de zijkant, om de camera vast te houden, zodat hij recht blijft tijdens het rijden.

Van opzij

Het plateau van opzij. Onder de achterkant is een steuntje aangebracht om de camera minder te laten trillen tijdens het rijden. Om de wrijving te verminderen is de boven kant van de steun puntig gevijld.

Test, test, test, ofwel, werkt het ook echt?

Ja en nee is de eerste conclusie. Hier een paar puntjes.

1. 1. Het geheel loopt soepel genoeg zodat de wagon niet ontspoord dus dat is gunstig.

2. De camera blijft na de bocht te veel opzij hangen. Hij zou beter naar het midden terug moeten komen na een bocht.

3. Ook vind ik dat hij niet genoeg draait.

Dus ik ben er nog niet helemaal. Laat ik eerst punt 2 bekijken. Er zit bijna geen speling tussen het wielstel en het plateau, blijft dus over dat het wielstel niet helemaal recht komt na de bocht. Dat kan aan 2 dingen liggen, de wielen staan te dicht bij elkaar op de as of de assen staan te dicht bij elkaar in het wielstel. Dit kan ook bij punt 3 schelen.
Eerst maar eens kijken of ik de wielen ietsje verder uit elkaar kan zetten want ik kan het wielstel gemakkelijk 20graden draaien zonder dat de wagon omhoog komt op de rails. Dus de wielen van 11,7 naar 12 mm verbreed. Dat helpt iets maar niet genoeg. Er zit nog steeds veel speling in het wielstel, de assen kunnen heen en weer schuiven in het wielstel. Ook beweegt de camera ietsje schokkeriger. Ik mag niet ontkennen dat ik nu enige vorm van frustratie bij mezelf bemerk. Hoeveel tijd zou het kosten om zelf een wielstel te maken?

Nieuw wielstel

Je zit met het probleem dat, als je de assen verder uit elkaar zet, je geen buiten liggende aslagers kan toepassen omdat je anders bij het draaien klem komt tegen het frame van de wagon. De as afstand is nu 16 mm, bij een Bernina motorwagen type 40 is dat 26 mm. Gok, laat ik eens die 26 mm proberen. Dat blijkt net te passen in het frame van deze wagon, groter zou niet lukken. Eerste resultaat na filmen blijkt de camera erg goed terug te draaien naar het midden na de bocht. Punt 2 opgelost. Nu lijkt hij wat meer te schudden, zijwaartse bewegingen. Dat kan liggen aan het feit dat ik het wielstel even snel in elkaar heb gegooid (heeft nog geen uur gekost) en hij wat smaller is uitgevallen, dus nu even wat preciezer te werk gaan. Een paar kleine “vleugeltjes” aan de zijkant waren voldoende. Zie hier het ruwe nieuwe wielstel.

Proefrijden op de club

Punt 3 laat ik nog even voor wat het is, dat kan aan mijn baan liggen. Eerst even op de clubbaan testen.
Nu een rondje op de club…. Nou dat valt vies tegen, de eerste wissel is al een probleem, de andere wissels ook. Wat rijden die Bemo wissels slecht, thuis op Peco loopt alles prima. Dus de wielen maar weer ietsje naar elkaar toe en nu rijdt het beter. De wagon heeft meer gewicht nodig om goed op de rails te blijven. Ik heb aan de onderkant de richels weggehaald en een paar plakjes lood eronder geplakt. Dit gaf een goed resultaat.
Blijft puntje 3 over, ik zou graag willen dat de camera nog wat verder draait in de bochten. Eerst maar wat vaker rijden om te kijken of hij verder wel goed functioneert. Eurospoor is daarvoor een goede gelegenheid want in onze clubruimte kunnen we de baan niet in zijn geheel opstellen.

Licht?

Nu ik toch aan het vogelen ben… wat zou nog meer leuk zijn. Ik denk aan het maken van opnames bij nacht (duister) of in de tunnel nog iets kunnen zien. Dat redt de camera die ik heb niet, daar heb ik mobiel licht bij nodig. Ik krijg het idee om de wagon met LEDs uit te rusten die het pad verlichten. Alsof je de koplampen van de lok hebt die je opname mogelijk maken. Die moeten natuurlijk wel met de camera mee draaien en dus op/onder het camera plateau gemonteerd worden. Voeding? Dat kan via stroom afname van de rails maar ook via 2 oplaadbare AA batterijen. Of je combineert die 2 opties.

Conclusie

Een leuk project en het viel eigenlijk best mee, ondanks het feit dat ik nog nooit een wagon had gebouwd. Laat ik het houden op 80% inspiratie en 20% transpiratie. Aart, hartelijke dank voor aanslingeren van de inspiratie want zonder jouw donatie was ik hier waarschijnlijk nooit aan begonnen.
Qua materiaal heb ik ongeveer €55,- uitgegeven voor 3 wagons (los van de wielstellen, want die had ik al) en ik heb nog best wat materiaal over. Ik denk dat ik met het rest materiaal nog wel 2 wagons kan maken.