Terug naar het TIPS overzicht.

Modelleren van Water

Hieronder leest u over methoden voor het modelleren van water. Eerst worden de diverse waterpartijen (sloot, rivier, meer, etc) kort beschreven, daarna volgt een beschrijving van de te gebruiken materialen, methoden, boeken en artikelen.

Stilstaand water in sloten, plassen, meren, havens

Dit wordt gemaakt met behulp van giethars, vernis, botenlak, acryl medium of gel (glanzend), glasverf en producten van trein-hobby-merken zoals van Woodland, Faller etc.. De bodem en oevers van de plas of het meer moeten eerst worden gemodelleerd (van b.v. gips, gezeefde steentjes, rietstengels) en daarna worden geschilderd. Op het diepste punt donkere kleuren (bruin, donkergroen tot zwart) en steeds lichtere kleuren (b.v. lichter blauwgroen) oplopend naar de ondiepe zijkant of naar ondiepe plekken in een groter meer. Na droging worden er dan meerdere lagen hars of vernis of ander product overheen gegoten/geverfd. Door de glans ontstaat het water effect. De diepte wordt gesuggereerd door de oplopende kleuren. Dit werkt prima zolang het om relatief ondoorzichtig en ondiep water gaat (modderig water, donkere sloot, ondiepe smalle sloot). Echter wanneer diepte nodig is bijvoorbeeld bij helder water en je tot op de bodem wilt kijken of bij de zijkanten/oevers wilt zien dat er vaten in het water liggen of weggezakte boten of waterplanten dan is het toch nodig om dikkere lagen toe te passen door of hars te gieten of meerdere lagen aan te brengen. Een laag van 1 tot 2 cm is voldoende. Echte dikke lagen van b.v 5 cm zijn niet nodig om de gewenste effecten te verkrijgen. Houd bij het gieten van harsen ook rekening met hitte ontwikkeling. Indien een laag van 1 cm in een keer wordt aangebracht is de hitte ontwikkeling zo sterk dat plastic boten en zwemmers en dergelijke zullen smelten.

Acryl-gels (let op dat het de glanzende varianten moeten zijn) kunnen prima in meerdere lagen worden aangebracht echter niet te dik. Een laag van 2 mm is na droging nog volledig transparant. Echter als je 5 mm wilt hebben dan wordt de gel troebel/melkachtig. Dus voor dikke lagen is het nodig te werken met harsen. Daarboven op kunt je dan weer acryl-gels toepassen om golven en stromingen te modelleren want dat kan niet met giethars die uithard als een vlakke spiegel.

Ook als je glasverf (window color (glashelder) van Gallery Glass of Glas-design) in een keer dik aanbrengt (bijvoorbeeld aanbrengt in een laagje van 3 mm) dan zit daar ook een vleugje van een witte waas doorheen in het midden.

Een alternatief voor dikke harslagen is het werken met plexiglas. Je kunt een diepe poel maken en op de bodem bijvoorbeeld een gezonken boot leggen en planten aanbrengen en vervolgens de waterlaag aanbrengen in de vorm van doorzichtig plexiglas. De randen daarvan moeten wel worden gecamoufleerd met waterplanten aan de oevers. Kleine golven en stroming kunnen met acryl gels en glasverf worden gemaakt.

Langzaam of vlak stromend water in kanaal, rivier, rivierdam

Hiervoor geld hetzelfde als hierboven. Stroming wordt nagebootst door algenslierten in het water aan te brengen of door kleine golfjes te creëren met acryl-gels, glasverf, gipsuitgietsels en Das-modelleer klei of door b.v. Woodland-smeltkorrels te verwarmen met een hete-lucht-pistool.

Snel stromend water in bergbeken

Typerend hierbij zijn de rotsen waaromheen het water loopt, en takken en rotzooi dat door het water wordt meegesleurd. In poelen aan de zijkant van een beek staat het water relatief stil ziet er blauwig uit en is er diepte. Snel stromend water is opaal van kleur tot wit aan toe. Schuimkoppen achter rotsen moeten ook geïmiteerd worden.

Jaques Le Plat schrijft hierover. Hij gebruikt acryl medium. Door opschilderen van de medium krijg je weinig diepte. Le Plat past een truckje toe. Zo zaagt hij vaten door midden en druk die in de acryl. Dan lijkt het of het vat diep in het water ligt.

Thomas Haase heeft in HP1 nummer 18 uitvoerig en met veel mooie foto’s en tekeningen het modelleren van de snel stromende Schwarza beschreven. Hij maakt gebruik van de smeltkorrels van Woodland en imiteert golven en schuimend water met glasverf. Ik kan iedereen aanraden het artikel van Thomas Haase te lezen omdat hij veel aandacht schenkt aan stromingseffecten, wervelingen, stromingsgeulen, rotsen waartegen het water “opkruipt” en schuimend water. Het werken met Woodland smeltkorrels wordt nauwkeurig en met goede tips beschreven evenals het opbrengen van de glasverf aan de hand van duidelijke tekeningen.

Bij snel stromende rivieren zul je in ieder geval enkele methoden moet combineren. De diepere poelen met hars of met de smeltkorrels van Woodland en de rest met acryl-medium en acryl-gel of glasverf.

Op de Bernina Bahn van de VSZ is acryl-gel toegepast in 3 dunne lagen waarna nog twee lagen acryl vernis zijn aangebracht voor een optimaal glanzend effect. Op de Bernina Bahn is gekozen voor de zomerperiode met relatief weinig water in de rivier.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster

Golvende zee

Kabellende golfjes kunnen worden gemaakt door de aangebrachte laag te dry-brushen met witte verf gevolgd door het spaarzaam aanbrengen van parelmoer-nagellak. Golven en onregelmatigheden in het wateroppervlak kunnen ook worden gemaakt door de giethars te bewerken in het puddingsstadium. Hierover het volgende. Tijdens het gieten en uitharden van polyester giethars gebeurd er in het begin helemaal niets. Het lijkt of het spul nooit uithard. Echter na enige tijd lijkt het of de hars trager uit de aanmaakbeker vloeit en dat de hars wat trilt. Dan krijgt de hars een gelatinepuddingachtige consistentie. Op dat moment heb je twee tot drie minuten de tijd het oppervlak in de juiste vorm te brengen. Met een stokje kun je dan rimpels, golven en stroomversnellingen modelleren. Eerst zullen die vrij snel weer wegzakken, maar na korte tijd blijven ze toch in vorm en als je te lang doorgaat zul je hele stukken hars omhoog trekken. Snel stoppen dan.

Indien thermohars van Woodland wordt gebruikt kunnen golven met behulp van een hete föhn worden gemaakt.

Golfjes kunnen ook worden gemaakt met glasverf zoals is beschreven door Thomas Haase in HP1 nummer 18.

Mijns inziens lenen vooral de acryl-gels (type heavy gel of extra heavy gel glanzend) zich uitstekend voor het modelleren van golven. Dat de dikke gel niet volledig transparant opdroogt is geen bezwaar, immers golven zijn niet transparant maar wit. De gels moeten wel na droging nog worden voorzien van witte acryl verf.

De modelbouwclub Spijkspoor heeft een zeer mooie modelbaan gemaakt met duinen en golvende zee. Wie de zee wil namaken raad ik aan eens contact op te nemen met Spijkspoor.

Waterval

In doorzichtige nog natte hars witte vezels drukken en die naar beneden kammen. De vezels zijn uit het witte filtermateriaal van een aquarium. Zie model railroader september 1996.

Een andere methode is die waarbij een ventilator draait achter plastic slierten om zo door beweging een waterval te imiteren.

Ger Moes beschrijft in het praktijkboek modelspoorwegen dat je eerst een soort geraamte moet maken van uitgeplozen Dacron dekbedvulling. Die voorziet hij van polyester giethars die hij aanbrengt in het puddingstadium (zie bij golven). Vervolgens brengt hij daaroverheen parelmoernagellak aan, witte verf en glansvernis.

Ook wordt gebruikt gemaakt van lichteffecten. Daarbij laat men achter de waterval een schijf ronddraaien met daarachter weer een lamp. De schijf is voorzien van gaatjes. Het licht van de lamp schijnt door de gaatjes heen en doordat de schijf ronddraaiend krijg je een onregelmatig lichteffect hetgeen de schittering van vallend water imiteert. Dat zie je ook in van die geschilderde landschappen op een glazen plaat in een soort lichtbak. Nep effect overigens. Maar toch wellicht bruikbaar.

Weer een andere methode is het rondpompen van echt water (zie verder op in deze notitie).

Ik wil u aanraden vooral ook acryl gels (heavy) te gebruiken. Je krijgt er een prima effect mee. Zie ook het artikel over modelleren van watervallen.

Middelen en materialen

• Commerciële water hobby producten van Woodland Scenics, Noch, Faller en dergelijke (over het algemeen vrij duur)
• Botenlak, Vernis, Acryl medium glanzend, acryl-gel-glanzend, boekbinderslijm
• Parelmoernagellak voor extra schittering. Pas op voor overdrijven. Een alternatief is glansvernis
• Glasverf (in kleuren wit, olijfgroen en turkoois van bijvoorbeeld Glas-Design of Gallery Glass. Voordeel van deze verf is de relatieve doorzichtigheid ervan zodat het met de doorzichtige waterlaag een beter geheel vormt en dus niet als verflaag boven op de waterlaag ligt.

Methoden en Technieken

Werken met giethars b.v. met EnviroTex

Dun vloeibaar gips uitgieten. Goed laten drogen, opschuren en verven (b.v. donkergroen in het midden en lichtbruin bij rivierbanken). Weer enkele dagen laten drogen daarna hars van EnviroTex erover heen gieten. Er zijn meerdere soorten hars. In modelbouwbladen staan artikelen waarin diverse andere soorten hars en ook andere materialen met elkaar worden vergeleken zoals in de Model Rail van januari 2000.

Nadeel van het werken met giethars is dat het dun vloeibaar is en door alle kleine spleetjes stroomt en naar het laagste punt stroomt(dus de bedding moet volledig dicht zijn). Als je een bergbeek wilt modelleren dan stroomt de hars naar beneden. Daarom adviseer ik iedereen te werken met acryl medium en acryl gels: die kun je prachtig modelleren naar eigen wens.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster

Gips schilderen met b.v. acryl medium en gebruik van verfroller en gel

Dun vloeibaar gips uitgieten en laten drogen. Daarna verven met acrylverf plus enkele lagen van talens acryl varnish glossy (zie Rail Magazine jan/feb 2000 blz. 65).

Om textuur aan te brengen en een spiegelglad oppervlak te voorkomen, kan de nog natte gipslaag bewerkt worden door er met een grove verfroller overheen te gaan. Daarna verven (kleur aanbrengen) en vernissen.

Sommigen brengen 12 lagen acryl medium aan waarbij enkele lagen worden getint met zwarte, bruine, donker blauwe en witte verf. Na de 12 lagen wordt acryl-gel-glanzend aangebracht. Dit is dikker dan de medium waarmee het wateroppervlak kan worden behandeld om rimpels en golfjes te maken.
Zoals al eerder is opgemerkt: een te dikke laag acryl verliest zijn transparantie en krijgt een melkachtig effect.

DAS modelleerklei schilderen met vernis

Modelleren van een Nederlandse sloot met DAS modelleer klei. Hiermee golfjes maken en die donkergroen schilderen. Daarna schilderen met hoogglans vernis. (zie Rail Magazine september 99 blz 58).

Smelten van korrels en uitgieten

Plastic korrels (van Woodland Scenics of NOCH) smelten door verhitting en dan het vloeibare geheel uitgieten. Door middel van een hete lucht apparaat het uitgegoten geheel in diverse hoeken en gaten “blazen”. Bewerken ervan kan met behulp van een hete lucht apparaat (geen haardroger want die is te zwak maar wel een verfafbrander). Hiermee kun je golven creëren.

Je kant ook de korrels uitstrooien op de plek waar water moet komen en beetje bij beetje het spul verhitten met b.v. de verfafbrander zodat het ter plekke uitvloeit. Dit doet Thomas Haase. Als je de gesmolten korrels uitgiet krijg je gauw een bult water door de snelle afkoeling. Ook geldt bij gieten van de gesmolten korrels evenals bij het gieten van hars dat je weinig controle hebt op waar het nep water heengaat. Door de methode van Thomas kun je water stapje voor stapje echt modelleren. Wel heb je een hittebestendige ondergrond nodig van bijvoorbeeld gips en dus geen styreen (die smelt door de hitte van de verfafbrander).
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster

Echt water rondpompen

Sommige modelbouwers gebruiken ook echt water. In HO schaal lijkt water niet op water. Echter enkele modelbouwers slagen erin overtuigend mooie dingen te doen met echt water zoals de Engelsman Dave Rowe.

Alhoewel echt water niet wordt aangeraden (vanwege vochtproblemen en alle daarbij horende ellende) zou het wel eens het beste effect kunnen geven voor het imiteren van watervallen. Wellicht moet om het effect te versterken een beetje witte verf worden toegevoegd om opaal-effect te krijgen om daarmee schuimend water na te bootsen. Hieronder volgt een beschrijving van toepassing van echt water.

Modelbouwer Joel Waterman van de Rushbury Valley RR deed het volgende.

Hij gebruikt foam-scenery zonder gips zodat opspattend water geen schade kan aanbrengen aan de scenery. Onder de treinbaan heeft hij een reservoir waarin al het water kan worden opgevangen en waarin hij een pomp heeft aangebracht. Hij heeft de zaak zo gebouwd dat al het water wegloopt naar het reservoir nadat hij de pomp uitzet. Het is namelijk belangrijk om te zorgen dat geen water op de treinbaan blijf staan om bacteriegroei te voorkomen.

Hij pompt het water naar het begin van de waterstroom (het hoogste punt) en laat het daarna vrij stromen. Om een golfstoot aan water te voorkomen laat hij het water bij het beginpunt door een soort grove zeef stromen. Watervallen vereisen een scherp uitstekende lip om te voorkomen dat het water langs de scenery afloopt (aan de wand plakt). Hij past ook verticaal geplaatste transparante plastic strips toe waar het water op kan vallen.

Hij laat het water naar een niet zichtbaar deel van de baan stromen vanwaar het via een koperen leiding en slangverbinding naar het reservoir loopt. Om de zaak goed waterdicht te maken gebruikt hij siliconen verf.

Lijkt me nuttig dit eens te proberen voor alleen een waterval. De scenery wordt eerst waterdicht gemaakt met glanzende acryl (om opspattende water te imiteren) vervolgens wordt onderaan de waterval een klein meertje gemaakt om het water op te vangen. Het water uit het meertje rondpompen over een reservoir.

Voorbeeld: riviertje met weinig water onder een brug en een dam afstromend

In de modelrailroader van juli 2001 staat een heel fraai voorbeeld van een meanderende rivier die nog maar weinig water bevat, die onder een brug stroomt en direct na de brug een schuine betonplaat afloopt en verder stroomt (titel: Cajon Creek door Ted York).
De rivierbedding is gemaakt van karton waarop gips is aangebracht. De oevers van de rivier zijn gevormd van gips dat met behulp van een spons wordt opgeduwd en in vorm wordt gebracht. Daarna wordt het gips geverfd met latex verf. Daarop wordt vervolgens uitgezeefd vuil in diverse maten uitgestrooid. Rivierbanken worden voorzien van foams in diverse kleuren. Het geheel wordt gefixeerd met verdunde houtlijm. De schuine betonplaat waarover een smal stroompje water loopt is gemaakt van styreen platen dat is ingekrast om weer te geven dat het geheel uit verschillende platen beton bestaat.
Daar waar water moet stromen wordt de rivierbedding en de styreen-betonplaat geverfd met acrylverf. De overallkleur is licht groenbruin. De basis is een mengsel van sienna-naturel en wit. Dit basismengsel wordt verdund met water en als het ware weggespoeld door de rivierbedding. Daarna worden kleurvariaties met geel-oxide, olijfgroen, zwart aangebracht. Ter plaatse van de betonplaat worden olijfgroene strepen aangebracht door middel van drybrush techniek nadat ook daar eerst met water verdunde natural-sienna is aangebracht. Snel stromend water rond b.v. stenen wordt geïmiteerd met witte verf.
Vervolgens wordt epoxy hars aangebracht (Envirotex) in twee lagen. Op de schuine betonplaat heeft hij de hars met een kwast aangebracht om een smalle stroom te imiteren. De hars droogt vlak en strak op. Om golfjes te creëren werden drie lagen Gloss-luster Mod Podge aangebracht (weet niet wat dat is maar volgens de auteur kan het ook met acryl-medium-glanzend). Op de schuine betonplaat is dit spul met strepende bewegingen aangebracht om stromend effect na te bootsen.

Voorbeeld: snel de snel stromende Schwarza

Zoals ik al heb vermeld is in HP-1 heel goed beschreven hoe de Schwarza is gemodelleerd met stroming langs brugpeilers. Men heeft het riviertje de naam Schwarza gegeven vanwege het donkere uiterlijk als gevolg van donkere leisteen.

Bronnen

Basisboeken/publicaties

• Het praktijkboek modelspoorwegen, door o.a. Gerard Tombroek uitgegeven door Schuyt en Co, 1996. Dit is een basisboek over modelspoorbaanbouw met een aantal hoofdstukken over landschapsmodellering o.a. over water).
• Groetjes uit Ferbach, het bouwen van een spoorwegdiorama, van A tot Z, van Jacques Le Plat uitgegeven door Pro Rail International, België, 1998. In dit boek beschrijft Le Plat alle aspecten van het bouwen van zijn diorama “Ferbach” inclusief landschapsmodellering o.a. over een snelstromende rivier, watervalletje, rivierdam.
• How to build realistic modelrailroad scenery door Dave Frary, Kalmbach Books, USA, 1982 (bijgewerkt in 1995). Hierin staat een uitgebreid hoofdstuk over water.
• Modelbahn und Landschaft, MIBA spezial 47, februari 2001 en Landschaft und Geländebau, MIBA spezial 34, november 1997. Deze MIBA-Spezial-Ausgaben zijn geheel gericht op landschapmodellering met artikelen over vijvers, beekjes, kanalen, watervallen.
• Diverse fabrikanten als Faller, Woodland etc. geven ook zelf boeken uit. Die zijn uiteraard gericht op hun eigen producten maar bevatten best wel aardige informatie.

Artikelen en overige uitgaven

• Model Railroader september 1996 waterval
• Model Railroader januari 2000 test van materialen
• Rail Magazine september 99 blz. 58: slechte ervaring met Woodland smeltkorrels en goede ervaring met DAS-modelleerklei en glansvernis.
• Rail Magazine jan/feb 2000 blz. 65: Beekje gemaakt van dun vloeibaar gips voorzien van acryl medium.
• Water aan kustlijn met zandbanken staan in railhobby 91/5-6 blz. 35.
• Hp1, Eisenbahnnodellbau heute, heft 1, 2001, Thomas Haase, Wasser auf der modellbahn.

Internet

Uiteraard zijn er heel wat meer publicaties verschenen in de diverse bladen zoals de Model Railroader, Railhobby, Eisenbahn Journaal, MIBA, etc. Daarnaast is er op internet het nodige te vinden (b.v. www.miba.de/workshop, www.gatewaynmra.org, www.trainweb.org en www.trains.com ).
Op diverse sites worden tips en tricks gegeven. Dus kijken op internet is altijd handig.

Het is ook altijd handig te zoeken via de Model Train Magazine Index op http://index.mrmag.com ook te vinden via www.trains.com